Een testament opstellen is voor veel mensen een belangrijke stap om hun nalatenschap goed te regelen. Als je een partner hebt én kinderen, wil je vaak dat beiden verzorgd achterblijven. Tegelijk wil je voorkomen dat er onduidelijkheid of conflicten ontstaan na je overlijden. Een tweetrapstestament kan dan uitkomst bieden. Deze vorm van testament biedt namelijk de mogelijkheid om de erfenis in fases door te geven. Eerst aan je partner, later aan je kinderen. In dit artikel lees je als lezer wat een tweetrapstestament precies inhoudt, wanneer het verstandig is om ervoor te kiezen, hoe het werkt in de praktijk en welke financiële en juridische gevolgen eraan verbonden zijn. Ook leggen we uit wat het verschil is met andere regelingen, zoals het opvullegaat of een klassiek langstlevende testament.

Wat is een tweetrapstestament en waarom kiezen mensen hiervoor

Een tweetrapstestament is een testamentvorm waarin je vastlegt dat je nalatenschap niet in één keer wordt verdeeld, maar in twee stappen. Na jouw overlijden gaat het bezit eerst naar je partner, de langstlevende. In juridische termen wordt deze persoon de bezwaarde genoemd. Pas wanneer ook de bezwaarde is overleden, gaat de erfenis naar de kinderen, of naar andere erfgenamen die jij hebt aangewezen als verwachtingsgerechtigden. Je kiest voor deze opzet als je controle wilt houden over de uiteindelijke bestemming van je vermogen. Je partner kan gebruik maken van alles wat jij nalaat, maar kan het vermogen niet wegschenken of herbestemmen naar anderen. Daarmee bescherm je het erfdeel van de kinderen, en zorg je ervoor dat dit uiteindelijk op de juiste plek terechtkomt.

Het verschil met een opvullegaat is belangrijk om te benoemen. Bij een opvullegaat blijven de kinderen direct erfgenaam, maar krijgen zij hun erfdeel pas op een later moment uitbetaald. Ze hebben dus al een vordering op de langstlevende. Bij een tweetrapsmaking hebben zij pas recht op de erfenis nadat de partner ook overleden is. Er is dus geen schuldpositie tussen de kinderen en de partner. Dat kan veel spanningen voorkomen. Een tweetrapstestament is ook anders dan het klassieke langstlevende testament, waarbij alles naar de partner gaat en de kinderen een geldvordering krijgen. In dat geval kunnen de kinderen hun deel eventueel opeisen als de langstlevende in financiële problemen komt of bij verkoop van het huis. Met een tweetrapsmaking voorkom je dat dit speelt.

Hoe werkt een tweetrapstestament in de praktijk

De werking van een tweetrapstestament komt erop neer dat de langstlevende de volledige beschikking krijgt over de erfenis, maar juridisch geen volle eigenaar wordt. Alles wordt in beheer gegeven met de opdracht dat het bij overlijden van deze partner doorgaat naar de verwachtingsgerechtigden. Dat kunnen je kinderen zijn, maar je kunt ook andere personen aanwijzen. De bezwaarde mag het vermogen gebruiken om van te leven. Er zijn echter beperkingen. Zo mag het vermogen niet worden weggeschonken, en mag het ook niet worden gebruikt om bijvoorbeeld het erfdeel van een andere erfgenaam uit te breiden. Je kunt zelf voorwaarden opnemen in je testament over wat wel en niet mag. Denk aan bepalingen over de verkoop van een woning, het opnemen van spaargeld of het doen van investeringen.

Bij het overlijden van de bezwaarde wordt gekeken wat er nog over is van de oorspronkelijke nalatenschap. Dat gedeelte gaat dan naar de verwachtingsgerechtigden. Dit betekent dat de erfgenamen alleen erven wat resteert, dus eventuele uitgaven of waardevermindering worden niet gecompenseerd. Als het vermogen is verbruikt, kan het erfdeel dus lager uitvallen dan oorspronkelijk gedacht. Dit systeem biedt vooral voordelen als je wilt voorkomen dat de erfenis in verkeerde handen komt. Denk aan situaties waarin de langstlevende partner hertrouwt of kinderen uit een eerdere relatie heeft. Met een tweetrapsmaking behoud je invloed over wat er uiteindelijk met het bezit gebeurt.

Wat zijn de fiscale gevolgen en juridische spelregels

Een van de redenen waarom mensen kiezen voor een tweetrapstestament is het mogelijke voordeel bij de erfbelasting. Normaal gesproken wordt bij overlijden belasting geheven over het erfdeel van ieder kind. In een tweetrapsmaking krijgen de kinderen het erfdeel pas op een later moment, waardoor de heffing wordt uitgesteld. Dit biedt ruimte, omdat er vaak minder vermogen over is op het moment dat de kinderen daadwerkelijk erven. Je betaalt erfbelasting op het moment dat de tweede trap in werking treedt. De hoogte van deze belasting hangt dan af van de waarde van wat er nog over is van het oorspronkelijke erfdeel. Als het vermogen in de tussentijd is geslonken, bijvoorbeeld door kosten van levensonderhoud of zorg, kan dit dus een besparing opleveren.

Veel mensen combineren het tweetrapstestament met een AWBZ clausule. Deze clausule voorkomt dat het erfdeel van de kinderen wordt meegeteld bij de vermogenspositie van de langstlevende partner. Dat kan invloed hebben op de hoogte van een eigen bijdrage voor langdurige zorg. De juridische spelregels zijn strak geregeld. Het is belangrijk dat je testament goed is opgesteld en dat bij overlijden van de eerste ouder een duidelijke boedelbeschrijving wordt gemaakt. Alleen zo kun je bij de tweede trap vaststellen wat er nog over is van de oorspronkelijke nalatenschap.

Voor wie is een tweetrapstestament geschikt

Een tweetrapstestament past bij mensen die vooruit willen denken. Het biedt grip, structuur en duidelijkheid, zowel voor jezelf als voor je nabestaanden. In de praktijk zie je dat deze vorm van testament vooral gekozen wordt in de volgende situaties:

• Je hebt kinderen uit een eerder huwelijk en wilt zeker weten dat zij hun erfdeel ontvangen
  
• Je bent getrouwd of samenwonend en wilt voorkomen dat je partner alles aan een nieuwe partner nalaat
  
• Je wilt erfbelasting beperken of spreiden over een langere periode
  
• Je wilt je kinderen beschermen tegen onverwachte gebeurtenissen of schulden bij de langstlevende

Ook voor ondernemers kan een tweetrapsmaking nuttig zijn, bijvoorbeeld om bedrijfsvermogen in stand te houden voor de volgende generatie. Je kunt specifieke onderdelen van je vermogen benoemen in de testamenttekst, zodat het familiebedrijf of vastgoed binnen de familie blijft. Bij samengestelde gezinnen speelt vaak de wens om eerlijk te verdelen tussen eigen kinderen en stiefkinderen. Een gewone regeling biedt daar soms te weinig bescherming. Een tweetrapstestament kan dan helpen om alle belangen zorgvuldig af te wegen en juridisch correct vast te leggen.

Hoe stel je een tweetrapstestament op en wie kan je helpen

Het opstellen van een tweetrapstestament doe je altijd samen met een notaris. Er zijn veel juridische details waar je rekening mee moet houden. Samen bespreek je wie je als erfgenamen wilt aanwijzen, onder welke voorwaarden het vermogen mag worden gebruikt, en wat er moet gebeuren bij situaties zoals schulden, overlijden of hertrouwen. De kosten voor het opstellen van een tweetrapstestament lopen uiteen, afhankelijk van de notaris en de complexiteit van je situatie. Gemiddeld ligt het bedrag tussen de 500 en 1000 euro. Daarvoor krijg je wel een document dat juridisch klopt, aansluit op je wensen én bestand is tegen discussie.

Bij het opstellen van het testament bespreek je ook vaak meteen of er een opvullegaat nodig is, of een langstlevende regeling zonder tweetrapsmaking voldoende is. Je kunt verschillende varianten naast elkaar leggen. Zo zie je wat het voordeel is van een legaat, wat de fiscale gevolgen zijn en hoe het past bij jouw gezinssituatie. Zorg dat je testament regelmatig wordt herzien. Een verandering in je gezin, je vermogen of de wet kan reden zijn om het document aan te passen. Dat geldt ook voor de administratie: bij overlijden van de eerste ouder moet een heldere boedelbeschrijving worden gemaakt, zodat bij de tweede trap duidelijk is wat nog over is.

Wat zijn de voordelen en nadelen van een tweetrapstestament

De voordelen van een tweetrapstestament liggen vooral in de bescherming en duidelijkheid. Je voorkomt dat de erfenis in andere handen valt dan je bedoeld had. Je stelt de langstlevende partner in staat om goed te leven, zonder dat je het erfdeel van de kinderen uit het oog verliest. Ook de fiscale voordelen kunnen aantrekkelijk zijn, vooral bij een afnemend vermogen of wanneer je eigen bijdrage voor zorgkosten wilt beperken.

Voordelen op een rij:

• Controle over de uiteindelijke bestemming van de erfenis
  
• Bescherming van het erfdeel van de kinderen
  
• Mogelijke besparing op erfbelasting
  
• Voorkomen van conflicten bij samengestelde gezinnen
  
• Geen opeisbare vordering van de kinderen op de langstlevende

Er zijn ook nadelen. De constructie is juridisch ingewikkelder dan een standaard testament, wat vraagt om goede voorlichting en begeleiding. Ook kunnen erfgenamen verrast worden als zij niet goed zijn geïnformeerd over hun rol als bezwaarde of verwachtingsgerechtigde. Verder kan het vermogen slinken zonder dat je dit volledig in de hand hebt, wat gevolgen heeft voor het uiteindelijke erfdeel van de kinderen.

Een goed opgesteld tweetrapstestament is dus een waardevol instrument, maar vraagt wel om zorgvuldige keuzes. Het is belangrijk dat je jezelf goed laat informeren, zodat het testament past bij je wensen, je gezin en je vermogen.