Wanneer iemand overlijdt, komt automatisch het erfrecht in beeld. Maar wat als je als ouder besluit dat een van je kinderen géén deel van de nalatenschap moet krijgen? Kinderen onterven is in Nederland mogelijk, maar roept vaak vragen op. Wat blijft er dan nog over voor het onterfde kind? Hoe werkt het in een testament? En wat gebeurt er met de erfenis na overlijden van beide ouders? In deze blog lees je wat je mag, wat de gevolgen zijn en waar je rekening mee moet houden als je een kind wilt onterven.

Wat houdt een kind onterven precies in en wat zijn de gevolgen?

Een kind onterven betekent dat je het geen erfgenaam maakt in je testament. Dit kan bewust, bijvoorbeeld door een conflict, of omdat je iemand anders meer wilt nalaten. Ook als je een kind helemaal niet noemt in het testament, wordt dat juridisch gezien als onterving. Toch kun je in Nederland een kind nooit helemaal buitensluiten. Ieder kind houdt altijd recht op een deel van de erfenis, ook als het officieel onterfd is. Dit wordt de legitieme portie genoemd.

De gevolgen van onterving zijn niet alleen juridisch van aard, maar kunnen ook op relationeel vlak zwaar wegen. Andere kinderen kunnen erdoor in een lastige positie komen en er ontstaan vaak conflicten na het overlijden. Het helpt als je je motieven goed onderbouwt en vastlegt.

Hoe werkt het onterven van een kind via een testament?

Je kunt een kind alleen onterven via een testament. Hierin geef je aan dat je het kind niet tot erfgenaam benoemt. Je hoeft daar geen reden voor op te nemen, maar het is wel verstandig om de keuze schriftelijk toe te lichten. Dit helpt bij het voorkomen van juridische discussies achteraf. De notaris speelt hierin een centrale rol. Die zorgt ervoor dat het testament voldoet aan de regels van het erfrecht.

Als er geen testament is, geldt het wettelijk erfrecht. Dat betekent dat kinderen automatisch recht hebben op hun kindsdeel van de erfenis. Onterving zonder testament is dus niet mogelijk. Ook moet je alert zijn op andere juridische gevolgen:

• Vergeet je een kind expliciet te onterven, dan wordt het gewoon erfgenaam
  
• Als het testament ongeldig wordt verklaard, kan een onterfd kind alsnog aanspraak maken op de erfenis
  
• Een schenking bij leven kan soms alsnog meetellen in het kindsdeel erfenis

Wat is de legitieme portie en welke rechten heeft een onterfd kind?

De legitieme portie is het minimale deel van de erfenis waarop een kind altijd recht heeft, ook als het onterfd is. Dit bedrag is de helft van wat het kind zou krijgen bij een normale verdeling. Stel dat er twee kinderen zijn en er geen echtgenoot meer leeft, dan is het wettelijke kindsdeel vijftig procent. De legitieme portie is daarvan de helft: dus 25 procent van de nalatenschap. Een onterfd kind moet de legitieme portie zelf opeisen, en wel binnen vijf jaar na het overlijden. De notaris of executeur kan dit niet automatisch regelen. Het kind heeft recht op een geldbedrag, maar niet op spullen of onroerend goed uit de nalatenschap. Wel heeft het kind recht op informatie om de waarde van de erfenis te kunnen vaststellen.De legitieme portie kan lager uitvallen als er bij leven al veel is geschonken. Ook eventuele schulden van het kind of van de nalatenschap kunnen invloed hebben op wat er uiteindelijk overblijft. Een onterfd kind kan er ook voor kiezen om afstand te doen van de legitieme portie.

Wat zijn de juridische risico’s en mogelijkheden bij een onterving?

Een kind onterven is niet zonder risico. Onterfde kinderen kunnen de onterving aanvechten, bijvoorbeeld als er twijfels zijn over de geestelijke toestand van de ouder op het moment van opstellen van het testament. Denk aan wilsonbekwaamheid, invloed van derden of fouten in de opmaak. In zulke gevallen kan de rechter besluiten dat het testament ongeldig is.

Verder kunnen er juridische complicaties ontstaan als één kind onterfd is, maar anderen niet. Ook is het belangrijk om te weten wat er gebeurt als het onterfde kind vóór de ouder overlijdt. In dat geval kunnen de kinderen van het onterfde kind – dus de kleinkinderen – alsnog aanspraak maken op een deel van de erfenis. Een testament kan worden aangevochten, maar dat gebeurt niet zomaar. De rechter zal altijd toetsen of de onterving bewust en rechtsgeldig is vastgelegd.

Wat gebeurt er binnen het gezin na een onterving?

Onterving raakt meer dan alleen het onterfde kind. De rest van het gezin krijgt er vaak mee te maken. Erfgenamen worden geconfronteerd met extra spanningen, zeker wanneer er sprake is van onroerend goed of een aanzienlijke erfenis na overlijden van beide ouders.

Je kunt conflicten binnen de familie deels voorkomen door open te communiceren. Het is verstandig om het kind in kwestie op de hoogte te stellen van je beslissing, zodat het niet voor verrassingen komt te staan. Ook kun je uitleggen waarom je deze stap neemt. Dit hoeft niet per se tijdens je leven, maar kan ook met een persoonlijke brief bij het testament.

Wat als je slechts één kind wil onterven of als kleinkinderen betrokken zijn?

Soms wil je slechts één kind onterven. Bijvoorbeeld door een verstoorde relatie of gedrag dat niet past bij je wensen. Dat mag, maar ook dan geldt dat het onterfde kind nog steeds recht houdt op de legitieme portie. Je kunt dus niet bepalen dat slechts één kind helemaal niets krijgt, terwijl de rest alles ontvangt.

Als je je eigen kind onterft, maar diegene overlijdt vóór jou, dan kunnen zijn of haar kinderen mogelijk alsnog erven. Dit hangt af van de precieze formulering in het testament. Wil je dat ook de kleinkinderen niets krijgen, dan moet dat specifiek benoemd worden. Ook speelt de langstlevende echtgenoot een rol. Als je als stel samen een kind wilt onterven, moet dat goed geregeld zijn in het testament van beide ouders. Na het overlijden van de eerste ouder blijft het vermogen vaak automatisch bij de langstlevende partner. Pas bij het overlijden van de tweede ouder wordt het kindsdeel uitgekeerd, en dus ook de legitieme portie.